Defektologiya-Loqopediya

Defektologiya (latınca defectus - çatışmazlıq və yunanca λόγος - tədris, elm) əqli və (və ya) fiziki qüsurlu uşaqların inkişafının psixofiziki xüsusiyyətləri, onların təlimi və tərbiyə qanunauyğunluqları haqqında elmdir. Defektologiyaya xüsusi pedaqogika (surdopedaqogika, tiflopedaqogika, oliqofrenopedaqogika və loqopediya) və xüsusi psixologiyanın (surdopsixologiya, tiflopsixologiya, oliqofrenopsixologiya və loqopsixologiya) bir sıra bölmələri daxildir.

Defektologiya həm də əqli geriliyi, emosional-iradi sfera, dayaq-hərəkət aparatının pozğunluqları olan, habelə mürəkkəb qüsur strukturlu uşaqların psixofiziki inkişafı, təlim və tərbiyəsi problemlərini öyrənir.

Defektologiyanın vəzifələrinə korreksiyaya ehtiyacı olan uşaqlar kateqoriyasının təlimi, tərbiyəsi, korreksiyası, kompensasiyası, əmək və sosial adaptasiyası üçün effektiv vasitə və üsulların hazırlanması daxildir.

SSRİ-də və yenidənqurmadan sonrakı Rusiyada defektologiyanın əsas elmi mərkəzi SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının Elmi-Tədqiqat Defektologiya İnstitutu idi.(Rusiya Təhsil Akademiyasının Tədqiqat Defektologiya İnstitutu) hazırda Rusiya Təhsil Akademiyasının (Moskva) Korreksion Pedaqogikanın Elmi-Tədqiqat İnstitutudur.

Defektologiya bir elm və sosial fəaliyyət sahəsi kimi məişət psixologiyasının, uşaq psixiatriyasının, uşaq nevrologiyasının, ümumi və xüsusi pedaqogikanın (loqopediyanın) sahələrinin inkişafı ilə əlaqəli geniş, zəngin faktlar, nailiyyətlər, şəxsiyyətlər və çox maraqlı tarixə malikdir.(surdopedaqogika, tiflopedaqogika, oliqofrenopdaqogika, surdotiflopedaqogika və s.). Rusiyada defektologiyanın ən aktual problemlərindən biri inteqrasiya olunmuş təhsildir.

Defektoloq - defektologiya sahəsində mütəxəssisdir.

defektoloq (termin- geniş mənasında) inkişaf qüsurları olan uşaqların öyrənilməsi, təlim, tərbiyəsi və ictimailəşdirilməsi sahəsində mütəxəssisdir.

defektoloq (termin- dar mənasında) korreksion pedaqoqdur.

Defektologiyanın digər elmlərlə əlaqəsi

Defektologiya elminə xüsusi (korreksion) pedaqogika, sosiologiya, fəlsəfə və psixologiya bölmələri daxildir. Bundan əlavə, tibb elmləri (psixiatriya, nevropatologiya, immunologiya, pediatriya, oftalmologiya, otolarinqologiya və s.) ilə sıx əlaqəsi mövcuddur.
Qeyd etmək lazımdır ki, müxtəlif patoloji proseslərin mənşəyinin təbiəti eynicinsli deyil, ona görə də elmlər arasında əlaqə kifayət qədər geniş və müxtəlifdir.

Loqopediya defektologiyanın bir sahəsi olub, nitq pozuntuları, onların qarşısının alınması, diaqnostikası və aradan qaldırılması üsulları haqqında elmdir. Loqopediya nitq pozğunluqlarının səbəblərini, mexanizmlərini, simptomlarını, gedişatını, quruluşunu və korreksion tədbirlər sistemini öyrənir.

Loqopedin işinin məqsədləri

Loqopedin defektoloqdan fərqi onun çox vaxt onun pedaqoji təhsilə malik olmasıdır. Pedaqoq sağlam məktəbəqədər uşaqlarla və ya kiçik nitq qüsurlarından əziyyət çəkən xəstələrlə işləyir. Loqoped-pedaqoq (müəllim) uşaq bağçalarında (MTM), məktəblərdə işləyir.

Mütəxəssisin vəzifələri:

• Müalicədən əvvəl nitq yoxdursa nitq fəaliyyətinə başlamaq.
• Söhbət zamanı jestlərin ifadəsi, mimik əzələlərin məşqi.
• Ümumi, kiçik motor bacarıqları ilə işləmək.
• Səslərin qoyuluşunu avtomatizmə gətirmək.
• Düşüncə, yaddaş təlimi.
• Lüğət ehtiyatının artırılması
• Uşağa düzgün danışmağı, cümlələr qurmağı, dialoq qurmağı öyrətmək, daha da rabitəli, səlis nitqin inkişafına kömək edir.
• Səsləri eşitmək, başqalarının danışığında onları tanıma qabiliyyətinin formalaşması.
• Məktəblilər arasında yazılı nitqin öyrədilməsi, yazı savadının artırılması.

Loqoped və defektoloqun işinin istiqaməti fərqlidir. Loqoped daha çox sağlam şagirdlərdə ixtisaslaşır, nitq funksiyasının korreksiyasını həyata keçirir, yaddaşı, təfəkkürü inkişaf etdirir, düzgün və savadlı yazmağı və oxumağı öyrədir. Defektoloq pedaqoq psixi pozğunluqları, karlıq, korluq, serebral iflic, autizm və digər patologiyalar səbəbindən inkişaf ləngiməsi olan xəstələrlə məşğul olur. Mütəxəssis uşağın adaptiv qabiliyyətlərini yaxşılaşdırır, məhdud sağlamlıq şəraitində nitq funksiyasını inkişaf etdirir. Nitqin korreksiyası üzrə mütəxəssis seçməzdən əvvəl valideynlər nevroloq, psixoloq, otorinolarinqoloqla əlaqə saxlamalıdırlar. Həkimlər nitqin inkişafında ləngimənin səbəbləri əsasında seçim etməyə kömək edəcəklər.

Yuxarıdakıları ümumiləşdirərək, maraqlı suala cavab verək: "Loqoped ilə defektoloq arasındakı fərq nədir?" çətin deyil: birincisi şifahi və qeyri-verbal ünsiyyəti öyrədir, dil vahidləri (sözlər, ifadələr və s.) üzərində işləyir, ikincisi bu ünsiyyətin məzmununa yönəlmişdir. Sonuncu  öz üfüqlərini genişləndirməklə və cəmiyyətə uyğunlaşmaqla əldə edilir.

Nəzəri cəhətdən loqopedlər və defektoloqlar  uşaqlarla həm  qrup şəklində, həm də fərdi şəkildə işləməlidirlər. Ancaq praktikada hər bir mütəxəssis fərdi dərslərdə israr edir. Uşaq ilə işləyərkən, onun bütün xüsusiyyətlərini nəzərə ala bilərsiniz. Dərslər zamanı əsas vəzifə uşaqların nitqinin inkişaf yolunu, əlavə təhsil və təlimi müəyyən etməkdir.

Mütəxəssis həm uşağa kömək edir, bunu dərslərdə nümayiş etdirir və ümumi inkişafın gedişatını müşahidə edir, həm də onun valideynlərinə ətraflı məsləhətlər və tövsiyələr verir.

Ədəbiyyat:

1. Краткий дефектологический словарь / Гл. ред. А. И. Дьячков; Редкол.: 
2. Н. Ф. Слезина, Ю. А. Кулагин, Л. В. Нейман, Ф. Ф. Рау, Б. Л. Бараш. Академия педагогических наук РСФСР. НИИ дефектологии..  М.: Просвещение, 1964. — 400 с. — 10 000 экз. (в пер.)