Skolioz (onurğa sütununun əyriliyi)

Kifoz, lordoz, skolioz onurğanin deformasiyaları zamanı yaranan xəstəliklərdir. Bunların yüngül, orta, ağır formaları olur. Bu onurğa xəstəliklərinin bel, sinə, boyun növləri var.

Yeniyetməlik dövrü bitənə qədər onurğanın əyilmə ehtimalı daha böyükdür. Çünki orqanizmdə hələ inkişaf gedir və sümüklər tam formalaşıb möhkəmlənməyib. Hər bir valideynin vəzifə borcudurki, uşağının oturmağına, uzanmağına, duruşuna, yatmağına və s. fikir versin. Bu tip əyilmələr uşaq yaşlarından başlayır. Bəzən skolioz anadangəlmə də olur.

Skolioz-onurğa sutunun sağa və ya sola əyilməsidir. Xüsusilə uşaq və yeniyetmələrdə ən geniş yayılmış bir xəstəlikdir. Əyriliyin çox  rast gələn yeri onurğanın sinə və bel bölgəsidir. Skoliozun əmələ gəlmə səbəbi konkret olaraq məlum deyil.

Skoliozun 4 əyilmə dərəcəsi var: 1) 0-10°; 2)10-25°; 3)25-50°; 4) >50°.

25 dərəcəyə qədər əyiriliyi müalicəvi gimnastika, idman masajı, üzgüçülük və s. korreksiya etmək asan olur. Əyirilik dərəcəsi artdıqca bu üsullarla kömək etmək azalır. Onurğanın əyilməsi 25-50 dərəcə arasinda olarsa döş qəfəsi əyilməyə başlayır, daxili orqanlar sıxılır, təngənəfəslik artır, yorğunluq yaranır. Nə qədər bu xəstəliyin üstünə tez düşüb müalicə edib, qarşısını alsaq, heç bir fəsada yol aça bilməz.

Heç bir poliklinika həkimi, aptek işçisi, sahə həkimi və yaxud da qonşu gözlə baxıb əyirilik dərəcəsini deyə bilmədiyi kimi, uşağa korset məsləhət görə bilməz. Əyirilik dərəcəsini ancaq ortoped- travmatoloq rentgenə baxandan sonra deyib və korset məsləhət görə bilər.

Skolioz “C”,”S”,”Z” şəkilli (bir, iki, üç yerdən) əyilmə olur və ehtimal olunur ki, müxtəlif səbəblərdən yarana bilər:

• Şagirdin ağır çantası.
• Kompüter arxasında düz oturmaması.
• Stul və partada düz simmetrik oturmayıb yazı yazması.
• Yatan zaman döşəyin çox yumşaq və yastığın çox böyük,hündür olması.
• Onurğanın aldığı zədələr.
• Onurğanın sağ və solunda boyundan belə qədər yerləşən əzələnin zəif olması.
• Anadangəlmə.

Uşaq stul və yaxud partada oturub yazı yazarkən (əgər uşaq sağ əllə yazırsa) dəftərə doğru əyilərək sağ çiyinini irəli aparır,onurğanın və əzələnin aldığı yük simmetrik bölünmür və gövdə müəyyən qədər sağa çevrilir, onurğa əyilməyə başlayır. Bir müddət sonra kürək əzələlər və fəqərələr bu düz olmayan vəziyyətə uyğunlaşır ki, nəticədə skolioz inkişaf etməyə başlayır. 1994-1995-ci illərə qədər şagirdlərin orta məktəbdə oturduğu Erisman partaları qaməti daimi düz saxlayıb.

Çoxlarımız bu partanın bizə verdiyi faydaların fərqində olmamışıq. Kürək əyilmir, qamət düz qalır, onurğada kifoz, lordoz, skolioz olmur. Çiyinlər simmetrik olur; nəfəsi tam sinə alır;nəfəsə görə ağ ciyərlərin hava tutumu düz tənzimlənir; orqanizmidə heç bir daxili orqanlar sıxılmır; tini yoxdur; partanın üstü yuxarıdan 16 dərəcə bucaq altında olduğuna görə şagird kitabı yaxşı görür və yazını yaxşı yazır; şagird müəllimə, partadan çıxmadan ona görə cavab verə bilirki, aşağı hissə petlədədir və yuxarı qalxır oturan duranda; iki şagird bir birnə mane olmur; oturacaq elə hesablanıbki diz bükülməsində damar, vətər və sinirlər sıxılmır; ayaqlar əyilmir; gözlə parta üstü arasındakı məsafə 30-40 sm olur. Təəssüfki indi bu cür parta olmadığına görə uşaqlarımızda bir çox problemlər yaşanır. Bu cür partada əyiri oturanda uşaq narahat olub və məcbur olur ki, düz otursun. Amma 90 dərəcəli düz partalarda uşaq irəli əyilən zaman narahatçılıq hiss etmir deyə onurğası tədricən deformasiyaya uğrayır.

Şagirdin yazan zaman çiyini irəli çıxmamalıdır. Bu hal kompüterdə işləyəndə olur. Sağ əldə tutulan kompüter siçanı və yaxud sensora toxunan sağ əl ucbatindan sağ çiyinin irəli çıxmasına imkan vermək olmaz. Çünki skolioz yarana bilər.

Elə yeniyetmə idmançılar var ki, onların skolioz olmasının səbəbi seçdiyi idman növünə görədir. Çünki simmetriya pozulmuş  halda fiziki yüklənir. Sağ və yaxud sol tərəf nisbətən daha çox inkişaf edir ki, bu da skoliozla nəticələnə bilər. Bu hala bəzən tennisçilərdə, badimintonçularda, yadro atanlarda, ox atanlarda, atıcılıqla məşğul olanlarda rast gəlinir.

Qeyri-simmetrik alətlərlə məşğul olan yeniyetmə musiqiçilərdə də skolioza rast gəlinir. Ən çox skripka və nağara ifaçıları şikayət edir. Qoşa-nağara, baraban və piano iafaçıları isə skoliozdan heç vaxt şikayət etmirlər. Ona görə ki, simmetrik vəziyyətdə fiziki yük alınır, qamət əyilmir, burulmur, bir tərəfli inkişaf etmir.

1-ci və 2-ci dərəcəli skolioz idman məşqləri və gimnastik idman hərəkətlərilə korreksiya olunur. 3-cü dərəcəli skolioz zamanı isə korset taxılması ilə bərabər idman məşqləri, idman masajı, manual terapiya mütəmadi və fasiləsiz aylarla çəkərsə, yaxşı nəticə əldə etmək olar.

4-cü dərəcəli skolioz isə çox hallarda cərrahi yolla düzəlir. Nə qədər tez skoliozla mübarizə aparılsa, bir o qədər tez fəsad aradan qalxar.

İmkan vermək lazım deyil ki, skoliozun əyrilik dərəcəsi artsın, ürək, ağ ciyər və başqa daxili orqanlar sıxılsın. Valideynlər laqeyd olmasın gərək! Görəndəki uşağınızın bir çiyini digərindən hündürdür, çanağın bir tərəfi yuxardadır, kürəyin iri sümüklərinin biri o birindən ya irəlidə, ya da yuxarıdadırsa, yəni asimmetriklik varsa, tez və təcili olaraq mütəxəssisə müraciət etsinlər.