Nitq inkişaf ləngiməsi nədir?

- Esmira xanım, nitq inkişaf ləngiməsi nədir?

- Uşaqda nitq inkişafının ləngiməsi onun nitqinin yaş norması ilə müqayisədə gec mənimsəməsində və ifadə etməsində özünü göstərir. Yəni 2 yaşında uşaq sözləri tələffüz etmirsə və 3 yaşına qədər ikili ifadə formalaşmırsa, artıq nitq ləngiməsindən şübhələnə bilərik. Əlbəttə ki, 1-2 yaş arası da uşaqda nitq formalaşmırsa, bu özü də nitqlə bağlı problemdən xəbər verir. Belə ki, 1-2 yaş arası uşaqlarda lüğət ehtiyatı 10-30 söz arası olmalıdır. Artıq olması normaldır, az olması isə inkişafsızlıqdan xəbər verir. Qeyd edim ki, nitq inkişaf ləngiməsi olan uşaqlarda müraciəti anlama ilə bağlı problemlər olmur.

- Bu ləngimənin yaranma səbəbləri nələrdir?

- Əsasən 2 faktor var:
Orqanik:
- eşitmə

- hamiləlik zamanı rast gəlinən
problemlər

- uşağın sonrakı həyatındakı infeksiyalar, xəstəliklər.

- irsiyyət

Sosial:

- elektron əşyalar(tv və telefon)

- hiperqəyyumluq

- pedaqoji baxımsızlıq və s.

- öz ana dilini tam mənimsəməyən uşağa fərqli dillərin öyrədilməsi

- Hansı yaş qrupuna aid uşaqlarda daha çox müşahidə edilir?

- 2-4 yaş qrupuna aid uşaqlarda müşahidə olunur. Düzü, 4 yaş belə gecdir desək yanılmaram.

- Uşaqda nitq ləngiməsini ailə hiss etdikdə kimə müraciət etməlidir?

- Əlbəttə ki, ilk olaraq uşaq həkimi pediatra. Əslində çox zaman nitq ləngiməsini poliklinkalarda pediatorlar ilk görüb yönləndirirlər.
-Sonra isə uşaq nevropatoloquna uşağı aparmaq lazımdır. O, problemin yaranma səbəbini, medikamentozla necə yardım edəcəyini və profilaktik tədbirləri ailəyə məsləhət görür.
-Otorinqoloq isə eşitməyə və nəfəsə mane olacaq problemləri müəyyən edir. Əlbətdəki ailəyə bu zaman burun rentgeni məsləhət görülür.
-Daha sonra mütləq ki,uşağa eşitmə testi etmək lazımdır.Yəni bütün bu tibbi yoxlanışların olması çox vacibdir.
-Psixolaqa gedildikdə o ailənin sosial portretini tərtib edir və nitqin inkişaf etməməsinin psixoloji tərəflərini müəyyən edir. Həmçinin nitq ləngiməsinin uşağın psixoloji vəziyyətinə necə təsir edəcəyini ailə bildirir. Bildirdikdən sonra çıxış yolları haqqında ailə məlumatlanır.
-Sonda isə loqoped yoxlamalıdır. Yuxarıda qeyd edilən yoxlanışların rəylərinə diqqətlə baxmalı və ona uyğun yoxlanış tərtib etməlidir.Yoxlanış sonrası diaqnoz qoyulur və ona uyğun korreksiya proqramı tərtib edilir.

- Ləngimənin korreksiyası hansı üsullarla aparılır?

- Xüsusi ilədə qeyd etmək istərdim ki,nitq ləngiməsi zamanı ailə çox zaman sadəcə nevropatoloqa müraciət etməyə üstünlük verir. Əlbətdəki yanılır. Çünki heç bir dərman uşağa cümlə qurmağı, rəng tanımağı öyrətmir. Dərman müalicəsi nitqi stimullaşdırır, uşaqda həyəcan və davranış problemlərinə yardım edir, yuxu problemlərini həll edir. Əlbətdəki bu müalicələr çox vacibdir, sadəcə yeganə yol deyil.
Korrekksiya işində əsas rol loqoped və psixoloq yoxlanışı olmalıdır. Daha sonra proqram qurulur.

- Nitq ləngiməsinin qarşısı alınmasa, ailəni nə gözləyir?

- Əlbəttə ki, bu prosesdə əsas yük ailəyə düşür. Yəni nitq ləngiməsinə səbəb olan amillərin demək olar ki, 60 faizinin səbəbi ailədir. Ən qəribəsi də ondadır ki , ailə qəbula gələrkən uşaqlarında olan  nitq ləngiməsinin səbəbini çox gözəl bilirlər və özləri də etiraf edirlər. Lakin əlacsızdırlar deyə mütəxəssisə müraciət edirlər. Çünki artıq nitq ləngiməsi uşağın davranışına mənfi təsir edir, müraciəti anlamaqda uşaq əziyyət çəkir, uşaqlarla oynamaqdan və ünsiyyətə girməkdən qaçır, pedaqoji olaraq geri qalır və s. Ən əsası isə məktəb həyatıda uşaq üçün çox əzəblı gəlir.
Məhz bu və digər səbəbdən zamanında loqopedik yoxlanış olmalı və gələcək proqram qurulmalıdır. Həmçinin mütləq nevropatoloq müayinəsində ailə olmalıdır.

- Korreksiyanın nəticəsini neçə müddətdən sonra almaq mümkündür?

- Ailə iş birliyində aktiv olarsa, dərslərə müntəzəm gələrsə 3-6 ay ərzində bu problemi həll etmək olar. Lakin qeyd etmək istərdim ki, nitq inkişaf ləngiməsinin yanında yuxarıda qeyd etdiyim problemlər də varsa, o zaman tək loqopedik dərslərlə nəticə əldə etmək olmur. Yəni psixoloq və pedaqoq da korreksiya işinə daxil olur. Bu zaman korreksiya işi uzun çəkir.

- Bu mövzu ilə əlaqədar hansı məsləhətləri vermək istərdiniz?

- Əlbəttə ki, ilk növbədə uşaqlarınızı elektron əşyalardan 2 yaşına qədər tamamilə ayırmaq lazımdır, əmzik və butulkadan 2 yaşdan sonra ailə imtina etməlidir, uşaqla uşaq dilində danışmaq olmaz.Xüsusi ilə qeyd etmək istərdim ki, uşağı sona qədər dinləmək lazımdır. Belə ki, əksər hallarda uşaq 1 söz deyir, ailəsi bütün cümləni özü qurur və uşağa danışmağa imkan vermir. Bu zaman isə ailənin bəhanəsi yazığımız gəlir, ya da səbrim çatmır deyə ailə bildirir. Ailə övladına qarşı çox səbrli olmalıdır. Çünki körpə yaşlarda uşaqlar ətraf aləmi öyrənməyə can atırlar, hər şey onları maraqlandırır. Bu işdə onlara ilk yardımı sözsüz ki, ailə etməlidir.