Loqopedik yoxlanış
Uşağın nitq inkişaf səviyyəsini müəyyən etmək üçün loqopedik müayinə mütləqdir. Müayinə söhbətlə başlayır. Loqoped uşağın yaşını nəzərə alaraq mövzu və lazımi üçün vəsaitlər seçir. Danışıq zamanı loqoped uşaqla ünsiyyət yaratmağa çalışır, eyni zamanda uşağın onun nitqini necə başa düşdüyünü, cümlə işlətdiyini, səsləri düzgün tələffüz edib-etmədiyini ortaya qoyur. Ünsiyyətin qurulması və söhbətin özü loqopedə uşağın nitq inkişafı haqqında fikir əldə etməyə kömək edir. Loqopedik yoxlanış nitqin erkən inkişafı haqqında məlumatların toplanmasıdir (inkişaf tarixindən, xəstəlik tarixindən və s.)
Başqa bir müayinə texnikası loqopedin öz fəaliyyəti zamanı uşağı müşahidə etməsidir ki, bu da loqoped tərəfindən təşkil edilir, uşağa müxtəlif materiallar (oyuncaqlar, şəkillər) təklif edilir və ona oyun və tədris planının müxtəlif tapşırıqları verilir. Uşağı müayinə etməyə başlayan loqoped nitqin bütün aspektlərini öyrənir: onun impressiv və ekspressiv tərəfləri.
Nitqin impressiv tərəfini (nitqi anlama) araşdıraraq, loqoped uşağın necə başa düşdüyünə diqqət yetirir: müxtəlif gündəlik əşyaların adları; anlayışların ümumiləşdirilməsi; uşağın təlimatları necə başa düşməsi və ona əməl etməsi və s.
Nitqin ekspressiv tərəfini tədqiq edərkən loqoped aşağıdakıları araşdırır: a) lüğəti; b) qrammatik quruluşu; c) səs tələffüzünü d)müraciətin anlama səviyyəsi və s.
Lüğət ehtiyatını müayinə etmək üçün loqoped lazımi didaktik materialı seçir, təkcə mövzu şəkillərindən deyil, həm də obyektlərin və onların hərəkətlərinin, keyfiyyətinin, məkandakı mövqeyinin adını çəkməyə imkan verəcək süjetli şəkillərindən istifadə edir (ön sözlərdən istifadəni müəyyənləşdirmək üçün) və s. Lüğəti ehtiyatını araşdırarkən uşağın sözün heca quruluşunu mənimsəmə dərəcəsinə də diqqət yetirmək lazımdır.
Qrammatik quruluşu, cavabların tərtibat xarakterini, söz birləşməsinin (qısa, genişləndirilmiş) işlənməsini araşdırarkən düzgün uzlaşmaya, ön sözlərdən istifadənin düzgünlüyünə xüsusi diqqət yetirilir. Qrammatik quruluşun daha dərindən müayinəsi üçün loqoped uşağa tək və cəm isim ,fellərin istifadəsini tələb edən əlavə suallar verə bilər.
Loqoped artikulyar aparatın müayinəsi əsasında artikulyasiya orqanlarının quruluşu haqqında məlumat alır. O, uşağı artikulyar gimnastika məşqlərini yerinə yetirməyə dəvət etməklə, hərəkətin düzgünlüyü və dəqiqliyini, habelə bir hərəkətdən digərinə keçidin asanlığını qeyd etməklə artikulyar aparatın hərəkətliliyini yoxlamış olur.
Səsin tələffüzünü müayinə etmək üçün loqoped mövzu üzrə şəkillər seçir ki, onların adlarına sözlərin əvvəlində, ortasında və sonunda seçilmiş səslər daxil olsun. Səsin səhv tələffüzünün xarakteri qeyd olunur: səs buraxılır, başqa bir səslə əvəz olunur və ya təhrif olunur. Uşaq hər iki səsi ayrı-ayrılıqda tələffüz edə bilirsə, lakin nitqdə onları qarışdırırsa, fonematik eşitmə yoxlanılmalıdır.-2
Loqopedik müayinə mürəkkəbdir, ona görə də uşağın yaşı, psixoloji və intellektual xüsusiyyətləri nəzərə alınır.
Uşağı loqopedik müayinədən keçirdikdən sonra valideyn ya uşaqda nitq pozğunluğunun olmadığına əmin ola bilər, ya da uşaqda aşkar edilmiş nitq pozğunluqları və onların aradan qaldırılması imkanları barədə vaxtında məlumatlandırıla bilər.
Loqopedik yoxlanış əsasən aşağıda qeyd edilən kimi aparılmalıdır
- Birincili (korreksion işin əvvəlində aparılır)
- Aralıqlı (korreksion işin müəyyən etaplarında)
- Nəticə(korreksion işin sonunda)
Loqopedik müayinə 3 əsas istiqamətdə aparılır:
Təlim-tərbiyə şəraitinin və nitqin inkişafının dinamikasının hərtərəfli öyrənilməsi ,uşağın valideynləri ilə söhbət və sənədlərin təhlili , uşağın nitqinin inkişafı, pedaqoqların xüsusiyyətləri haqqında nevroloqdan çıxarış, otolarinqoloq, oftalmoloqun müayinəsi əsasında həyata keçirilir.
Uşağın verbal və qeyri-verbal fəaliyyətinin ətraflı qeydiyyatı ilə loqopedik müayinə.
Sorğunun nəticələrinin təhlili və pedaqoji qiymətləndirilməsi (nitq xəritəsi). -1
Əlbətdəki yoxlanış sonrası düzgün yazılmış nəticədə vacibdir.Bunun üçün isə loqoped nitq pozuntularının təsnifatını,yaranma səbəbini,uşağın psixomator inkişafının qanunauyğunluqlarını bilməlidir.Həmçinin korreksiya işinin necə proqramlaşıdırılacağı və bir sonrakı yoxlanışın nə zamana yazılacağını ailəyə bildirmək lazımdır.
- МЕТОДИЧЕСКИЕ РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ПРОВЕДЕНИЮ ЛОГОПЕДИЧЕСКОГО ОБСЛЕДОВАНИЯ РЕЧИ НЕГОВОРЯЩИХ ДЕТЕЙ СРЕДНЕГО ВОЗРАСТА (4 – 5 года жизни)/ МАДОУ «Детский сад комбинированного вида «Березка» г. Белоярский», учитель-логопед И.И.Баринова
- Филичева Т. Б. и др. Основы логопедии: Учеб. пособие для студентов пед. ин-тов по спец. «Педагогика и психология (дошк.)» / Т. Б. Филичева, Н. А. Чевелева, Г. В. Чиркина
Nitq Xəritəsi
а) Lüğət ehtiyatı (lüğət ehtiyatı normadadır, genişdir, sözlər düz istifadə olunur, hər hansı sözlərdə əvəzləmə olur; misal gətirmək _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________
LOQOPED: _____________ / ______________ / |
|||
|