Kiçik motorikanın inkişafı

İncə motor bacarıqları əllər, barmaqlar və ayaq barmaqlarından istifadə edərək kiçik əşyalarla müxtəlif hərəkətləri yerinə yetirmək üçün lazım olan hərəkətlərin ardıcıllığı və dəqiqliyidir. Uşaqlarda incə motor bacarıqları erkən yaşlarından, oyuncaq tutmağı yenicə öyrəndikləri zaman müşahidə edilə bilər.

Orqanizmin hərəkətinin və nitqin motorikasının eyni mexanizmi var.  Buna görə də kiçik motorikanın inkişafı nitq inkişafına müsbət təsir edir. Belə ki, kəllə beyin qabıgında nitq və sağ əl barmaqlarının motor mərkəzləri yanaşı yer­lə­şib­lər. Bu o deməkdir ki, kiçik motorikanın inkişafı zaman mər­kəzin idarə edilməsi, barmaqların idarə edilməsi, həm­çinin qan dövranının və nitqin yaxşılığa doğru irəliləyiş baş verir. Kiçik motorikanın inkişafı sanki nitq inkişafının platformasıdır.

Uşağın əllərinin kiçik motor bacarıqlarının inkişafı üzərində iş erkən yaşda başlamalıdır. Hətta südəmər körpəyə barmaq gimnastikası edə bilər – barmaqları masaj etmə k mümkündür. Beləliklə, biz beyin qabığı ilə əlaqəli aktiv nöqtələr üzərində hərəkət edirik. Bütün bunlar psixologiyanı, daxili aləmi, insan vəziyyətini əks etdirir. Bu, alimlər tərəfindən sübut edilmişdir. “Uşaqların bacarıqlarının mənbəyi onların barmaqlarının uclarındadır. Barmaqlardan, obrazlı desək, yaradıcı düşüncə mənbəyini qidalandıran ən incə axınlar axır ”(V. A. Suxomlinskiy).

Kiçik motor bacarıqlarına qolların və ayaqların barmaqları və əllər tərəfindən yerinə yetirilən bütün hərəkətlər daxildir, lakin bunlar yalnız hərəkətlər deyil, eyni zamanda bir neçə sistemin - sinir, əzələ və sümüklərin qarşılıqlı əlaqəsidir. Yaxşı inkişaf etmiş kiçik motor bacarıqları hətta ən kiçik hərəkətləri dəqiq və inamla yerinə yetirməyə imkan verir. Görünən sadə hərəkətlərə əlavə olaraq, kiçik motor bacarıqları ümumiyyətlə uşağın inkişafına güclü təsir göstərir, yəni:

• Nitqin inkişafına
• Görmə orqanına
• Sinir sisteminə
• Diqqət, yaddaş, təfəkkür
• Reaksiyaların cəldliyi və surəti
• Konsentrasiya, məntiq və təsəvvür

Zəif inkişaf etmiş kiçik motor bacarıqları olan uşaq hansı çətinliklərlə üzləşir?

Valideynləri kiçik motor bacarıqlarının inkişafına diqqət yetirməyən uşaqlar məktəbəqədər yaşda belə çətinliklərlə üzləşirlər: yemək yeyərkən qaşıqdan çətinliklə istifadə edirlər, müstəqil olaraq ayaqqabı bağlarının və ya düymələrin öhdəsindən gələ bilmirlər, hərflərin tələffüzündə və cümlələr qurmaqda və ümumiyyətlə yöndəmsizlikdən əziyyət çəkirlər. Məktəbəqədər yaşda əllərin motor inkişaf səviyyəsi (güc, çeviklik, hərəkətlərin sürəti və dəqiqliyi) və əl bacarıqlarının - ümumi motor bacarıqlarının və nitqinin inkişaf səviyyəsi kimi müxtəlif alətlərdən istifadə - qayçı, çiyin bıçaqları, bərkitmə, bağlama və s.) səviyyəsini təyin edən diaqnostik amildir.

Birinci sinifdə onlar yazıda böyük çətinliklə qarşılaşırlar. Belə uşaqların yazdığı hərflər sanki “rəqs edir”, xəttin yuxarısına “dırmaşır”, bir tərəfə “sürüşür”, uşaqlarda əl titrəməsi görünə bilər; artikulyasiya ilə bağlı problemlər də  aradan qalxmır.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, əlyazması zəif olan uşağın nüsxə dəftərləri yazması yalnız bütün səhvləri gücləndirəcəkdir. Barmaqlarına nə qədər çox vaxt ayrılsa, yazısı da bir o qədər səliqəli olacaq.

Kiçik matorikanı inkişaf etdirmək üçün metodlar aşağıdakılardır:

-Su Djok terapiya

-Kiçik matorika gimnastikaları

-Pazıl və mozaika yığmaq

-Kiçik matorika masajı

-Qumla oyun

-Şəkil çəkmək və s